ایمنی حریق  

ایمنی حریق

مقدمه:

   بروز آتش سوزی علل و عوامل متعددی دارد. در اماکن صنعتی بدلیل وجود مواد سوختنی متنوع ارزشمند بودن آنها و همچنین حفاظت از نیروی انسانی که در معرض خطرات ناشی از حریق هستند. لازم است که تدابیر موثری برای جلوگیری از بروز حریق بکار گرفته شود.

    مطالعات نشان داده است که عدم وقوع حریق در یک کارگاه دلیل بر ایمن بودن آن نیست، زیرا آتش سوزیهای بزرگ اغلب برای اولین بار اتفاق می افتد. تجربه نشان داده است که سهل انگاری در پیشگیری از حریق می تواند صدمات مهمی به ابنیه و مواد و نیز دستگاهها و نفرات وارد آورد.

   در ایران آتش سوزی جلفا در سال 1355 یک میلیارد تومان خسارت بر جا گذاشت. طبق بررسی های انجام شده در هر سال بین 60 تا 90 مورد آتش سوزی به ازای یکصد هزار نفر جمعیت در شهر های کشور رخ می دهد که بسیاری از آنها مربوط به محیط های کار است. طبق بررسی های انجام شده 75% از موارد  حریق قابل پیشگیری می باشند.

ملاحظات مهم در پیشگیری از وقوع حریق

1-     شناسایی کلیه مواد قابل احتراق( اعم از مواد اولیه، بینابینی، دستگاهها و سازه ها)

2-     شناسایی مکانهای پر خطر از نظر پتانسیل حریق و ارزیابی و آنالیز ریسک وقوع حریق

3-     طراحی روش کشف حریق و سیستمهای مرتبط با آن، شامل انواع حریقها و روش های کشف حریق

4-     طراحی سیستم اعلام خطر حریق

5-     طراحی مرکز اعلام حریق

6-     تشخیص نوع حریق و وسعت آن و روشهای و وسایل مناسب اطفاء حریق

انواع حریق:

دسته A: شامل مواد سوختنی جامد که خاکستر بر جا می گذارند و بهترین خاموش کننده آن آب است.

دسته B: شامل مواد نفتی مایع یا در حال مایع شدن که براحتی مشتعل می گردند و بهترین مواد خاموش کننده آن پودر شیمیایی و گاز CO₂ است.

دسته C: شامل گاز شهری و گاز مایع که اشتعال پذیر و منفجر شونده بوده و راه کنترل آن قطع جریان و خاموش کردن ان با گاز CO₂ است.

دسته D: که شامل فلزات بسیار فعال و اکسید شونده نظیر منیزیوم است و ماده خاموش کننده مناسب آن پودر خشک و مواد معدنی خالص و برخی ترکیبات هالن است.

دسته E: شامل مدارهای الکتریکی و الکترونیکی است و با توجه به اهمیت و ارزش بالای آن توسط گاز CO₂ یا ترکیبات هالن خاموش می گردد.

راههای عمومی اطفاء حریق

برای وقوع حریق 4 عامل شامل: مواد سوختنی، اکسیژن ، حرارت و واکنش های زنجیره ای دخالت دارد که به هرم آتش معروف است. با توجه به عوامل تشکیل دهنده ماهیت و گستردگی حریق یکی از راههای زیر استفاده می گردد:

1-     سد کرد

2-     سرد کردن

3-     خفه کردن

4-     کنترل واکنش های زنجیره ای

تجهیزات اطفاء حریق:

1-     تجهیزات دستی ثابت (مواد معدنی مانند شن و ماسه و خاک، پتوی آتش نشانی، خاموش کننده های دستی شامل: پودر و گاز، آب و گاز CO₂، پودر خشک و هالن)

2-     تجهیزات متحرک (خاموش کننده های چرخ دار و خودرودار)

3-     تجهیزات نیمه اتوماتیک و اتوماتیک ثابت (پاشنده های آب، CO₂ و هالن)

منابع حرارتی تولید آتش سوزی عبارتند از :

1-     شعله های روباز

2-     احتراق خود به خود

3-     حرارت ناشی از تجزیه

4-     حرارت ناشی از حل شدن

5-     حرارت ناشی از اتصالات الکتریکی

6-     مقاومت های الکتریکی

7-     حرارت دی الکتریکی

8-     القای الکتریکی

9-     حرارت ناشی از نشت جریان الکتریکی، حرارت ناشی از جرقه جوشکاری

10- حرارت ناشی از صاعقه

11- حرارت ناشی از اصطکاک

12- جرقه های اصطکاکی

13- حرارت ناشی از کمپرس نمودن

14- حرارت ناشی از تجزیه همجوشی هسته ای

15- اشعه خورشید

16- کبریت و سیگار

17- تخلیه الکتریکی

18- الکتریسیته ساکن

19- جرقه های الکتریکی

20- انفجار ناشی از حرارت سیلندرهای گاز و مایعات

    پیدا کردن علت آتش سوزی ها بطور قطعی و تعیین در برخی مواقع مشکل می باشد ولی بررسی اکثر آنها نشان داده است علل بیشتر آتش سوزی هامشاهده شده اند.

1-     عدم پیش بینی و پیشگیری از آنها

2-     عدم اطلاع از طرق مبارزه با آنها و نداشتن آموزش کافی و تمرین

3-     تاخیر در اطلاع دادن حریق

4-     نداشتن تجهیزات و مواد اطفاء حریق بطور کافی

5-     عدم رعایت اصول ایمنی در انبار داری

6-     عدم خاموش نمودن دستگاههای برقی و گرمایشی بعد از اتمام کار

7-     فلزات مذاب ناشی از جوشکاری – برشکاری- سنگ زنی در محیط های که مواد قابل اشتعال وجود دارد.

8-     عدم رسیدگی به موقع برای تعمیرات و تعویض قطعات فرسوده و از کار افتاده

9-     عدم کنترل توسط مسئولین و مدیریتها

10- انجام کارهای خارج از تخصص

و در نهایت مهمترین عامل بها ندادن به امر حفاظت از حریق و پیامد های ناگواری که می تواند در پی داشته باشد.

نقش خاموش کننده ها در حفاظت از حریق:

    در همه آتش سوزیها در مرحله ابتدایی اگر خاموش کننده مناسب و کافی سریعا بکار رود به آسانی خاموش خواهند شد. بنابراین خاموش کننده های دستی بدین منظور طراحی شده اند اما استفاده موثر و موفقیت آمیز از آنها بستگی به شرایط زیر دارد:

1-     خاموش کننده باید در محل مناسب قرار گرفته باشد و از کار کردن آن مطمئن بود.

2-     خاموش کننده ها باید متناسب با نوع آتش سوزی که احتمال می رود باشد.

3-     آتش سوزی باید زمانی که هنوز در مرحله اولیه بوده و حجم کوچکی دارد پیدا و مشاهده شود.

4-     آتش سوزی باید بوسیله کسی  مشاهده شود که قادر و آماده به اطفاء آن می باشد.

   هر چند که کپسولهای اطفاء حریق اولین مرحله برای دفاع در برابر آتش سوزی های ناخواسته است و ممکن است بظاهر آنها را خاموش سازد ضروری است در اولین اقدام همزمان با اطفاء حریق به قسمت آتش نشانی اطلاع داده شود.

انواع کپسولهای اطفاء حریق:

1-     مایعات تبخیر کننده :که خود شامل مواد هالوژنه کربن دی اکسید می باشدو اولین موادتبخیر شونده که از مواد هالوژنه بوده اند بدلایل سمی بودن و آلوده سازی محیط به تدریج از صحنه خارج شده اند و تنها بازمانده آنها تری فلوروبرموتان که به هالوژن 1301 معروف است بدلیل آسیب به لایه ازن و با تصویب اکثر دولتها تولید و توزیع کاربردشان ممنوع اعلام شده است.

2-     کربن دی اکسید: این ماده خاموش کننده در طی دوران جنگ جهانی برای اطفاء حریق کشف و رواج یافته گرچه تاثیر خاموش کنندگی آن مثل مواد هالوژنه نمی باشد (قدرت خاموش کنندگی مواد هالوژنه حدود 6 تا 8 برابر دی اکسید است) ولی بدلیل آنکه تولید آن آسان و کاربردش هیچگونه آسیب زیست محیطی ندارد امروزه یکی از بهترین و رایج ترین خاموش کننده ها     می باشد.

3-   پودر شیمیایی: بی کربنات سدیم اولین ماده ای بود بعنوان موثرترین و رایج ترین خاموش کننده پودری به صورت کپسول مورد استفاده قرار گرفت بعدها بی کربنات پتاسیم بعنوان ماده موثری که دو برابر بی کربنات سدیم قدرت اطفاء حریق دارد رایج گردید. در سال 1961 یک نوع ماده شیمیایی چند منظوره معرفی گردید که قدرت خاموش کنندگی آن بر روی مایعات 50 درصد بیشتر از موا مشابه بود امروزه پودر شیمیایی مونوآمونیوم فسفات بعنوان بهترین پودر چند منظوره برای خاموش کردن انواع آتش سوزیها بکار می رود. (A.B.C)

استاندارد خاموش کننده ها: از آنجا که مواد خاموش کننده در داخل سیلندرها تحت فشار زیاد نگهداری می شوند بسته به فشار کار کرد – فشار داخلی و نیز اطمینان از کارایی آن در زمان اضطراری می بایست اصول و مقررات فنی مهندسی در ساخت بدنه و اتصالات و نحوه نگهداری و استفاده خاموش کننده  بکار می رود که شامل انواع فلز بدنه سیلندر- شکل هندسی آن- پوشش داخلی از نظر خوردگی و زنگ زدگی- سوپاپ اطمینان برای آزاد کردن فشار داخلی سیلندر و ... علاوه بر این اصول روی بدنه سیلندر باید مطالب زیرین نصب شده باشد.

1-     تاریخ ساخت – فشار آزمون – فشار داخلی سیلندر

2-     نوع ماده خاموش کننده – وزن خاموش کننده

3-     نحوه استفاده از خاموش کننده بصورت نوشته یا تصویری

4-     تاریخ شارژ سیلندر و زمان بازدید بصورت کارت بازرسی روی سیلندر ها گذاشته می شود.

5-     کاربرد خاموش کننده روی طبقات مختلف آتش مثل A-B-C-D یا مجموعه ای از آنها

6-     قدرت عایقی ماده خاموش کننده- عدم کاربرد خاموش کننده ها روی....... مثلا وسایل الکتریکی

7-     نحوه نگهداری (محل، رطوبت- دما) و احتیاطی که هنگام استفاده از خاموش کننده در صورت لزون باید رعایت کرد.

نکاتی که هنگام استفاده از خاموش کننده باید رعایت شود:

1-     در محوطه باز هنگام استفاده از خاموش کننده پودری پشت به باد بایستد.

2-     در آتش سوزی عمودی از پایین به بالا حرکت کنید.

3-     در آتش سوزی های افقی در صورت امکان از منبع آتش سوزی شروع کنید و بتدریج بطرف محل گسترش آتش پیش بروید.

4-     نازل خاموش کننده را با حرکت به چپ و راست بصورت جارویی بکار برده و شعله را از نقطه آتش سوزی جدا کنید.

5-     همیشه قبل از باز نمودن کپسول شیلنگ نازل را دست چپ بگیرید و سیلندر را بصورت نیمه خوابیده روی زمین با دست راست بکشید.

وسایل مبارزه با حریق:

   این وسایل شامل انواع وسیعی از مواد و تجهیزات آتش نشانی است که بطور مختصر شامل مواد زیرین است:

1  - سیستم آب آتش نشانی ثابت که در آن آب تحت فشار توسط پمپ های آتش نشانی در تمام نقاط مورد نیاز بطور دائم موجود است و توسط تابلوها و سیستم کنترل بهره برداری می شود برای استفاده از آب نیاز به سیستم لوله کشی – شیرهای برداشت سربسته همراه با شیلنگ و نازل یا قرقره آب و منبع ذخیره آب می باشد.

    همراه شیلنگها و قرقره های آتش نشانی می بایست  نازل و سرشیلنگی مخصوص قرار داد که با آنها بتوان آب را به طور مستقیم (jet) یا به صورت مه پاش (fog) بر روی آتش بکار برد. غالبا این شلنگها یا قرقره ها را در داخل جعبه هایی قرار می دهند و در مواقع لزوم آنرا باز کرده مورد استفاده قرار      می دهند.

بازدیدهای دوره ای و آزمایش این تجهیزات برای اطمینان از کارکرد آنها لازم است که مرتبا مورد بازرسی قرار گیرند. این تجهیزات همه کاربرد دستی دارند.

    اسپرینکلر: این سیستم که به آب فشان اتوماتیک سقفی موسوم است شامل شبکه لوله کشی مهندسی با تعدادی نازل که در فواصل معیین و محاسبه شده در شاخه های فرعی نصب می شود طوریکه وقتی سیستم عمل می کند پاشش آب کاملا منطقه را می پوشاند.

     این سیستم یا بطور اتوماتیک یا بصورت دستی بکار می افتد. درسیستم اتوماتیک وقتی از شیر اتوماتیک استفاده می شود تمام مسیر لوله بعد از شیر تا نازلها بدون آب می ماند وقتی که دتکتورها در منطقه آتش سوزی عمل می کنند و آب تحت فشار از طریق نازلها بصورت افشان در محل مورد نظر پاشیده می شود. در نوع دوم نازلها توسط فشنگی های شیشه ای که در داخل آن مایعات فرار مثل اتر – استون و غیره قرار می دهند تا در صورت دریافت حرارت منبسط شده و شیشه بترکد و آنرا باز کند دربرخی نازلها از ذوب شونده استفاده می گردد که درجه حرارتهای پایین ذوب شونده ای استفاده می گردد که در درجه حرارتهای پایین ذوب می شوند و نازلها را باز می کنند. علاوه بر آب می توان پودر شیمیایی- محلول آب و کف- co₂ و مواد دیگر اطفاء حریق را نیز به این ترتیب برای حفاظت از حریق بکار برد. امروزه مخازن سوخت- انبارها- اتاق های کنترل – کلید خانه ها- پمپ خانه های سوخت – ترانسهای برق- باطریخانه ها- کارخانجات رنگ آمیزی اتوماتیک مخازن گاز مایع- آزمایشگاهها و صدها محل دیگر توسط انواع مختلف سیستم های اطفاء حریق حفاظت می گردد

.

سیستم های اعلان حریق (دکتور ها) یا کاشف حریق

   چنانچه قبلا گفته شد آتش دارای دود – شعله و حرارت می باشد بنابراین دستگاههای کاشف حریق نیز بر این اساس ساخته شده و نصب می گردد. انواع دکتورها بشرح زیر است:

Heart detector

1-     دتکتور حرارتی: این نوع کاشف حریق خود چند نوع است. برخی از آنها در درجه حرارت ثابت عمل می کند که بدان Fixed temperature  گفته می شود و بین 50c^o تا 120c^o تنظیم می گردد. نوع دیگر آنها با تغییر ناگهانی درجه حرارت محیط عمل می کند و بدان Rate of cise heat Detector می گویند.

Smok detector

2-     دتکتور دودی: در مدار این دتکتور ها امواج نوری جریان دارد که در صورت مختل شدن آن بوسیله گازهای احتراق و دود عمل می کند.

Gas detector

3-     دتکتور گازی: این نوع دتکتورها دارای یک رزیستانس آلومنیومی یا غیره که بر اثر برخورد گاز به آن حرارت تولید می شود و توسط پلاتین ظریفی که در مدار گذاشته می شود دتکتور بکار می افتد.

4-     دتکتور شعله ای: Flame detector – این وسیله نسبت به اشعه مادون قرمز یا ماوراء بنفش یا امواج حرارتی حساسیت دارند در داخل محفظه آنها جریانی از ذرات وجود دارد که امواج اشعه نوری ناشی از آتش سوزی می تواند حرکت آنها را مختل کند و دتکتور عمل نماید. انواع بیشماری از دتکتورها با طرحها و عملکرد های  مختلف طراحی و ساخته می شوند که بسته به محل مورد نظر- تعداد ماده سوختنی آن و شرایط دیگر مورد استفاده طراحان و مهندسان و متخصیصن امر حفاظت از حریق قرار می گیرد.

     با توجه به موارد بالا در صورتی که در اثر اختلاف پتانسیل ایجاد شده، جرقه ای رخ دهد که در هر لحظه احتمال حریق مهیبی وجود خواهد داشت. البته در بالای مخزن از چندین فن قوی جهت کاهش غلظت بخارات حاصل از مواد تشکیل دهنده رنگ استفاده شده است از طرف دیگر حلال بودن رنگ در داخل آب نیز احتمال حریق را تا حدی کاهش خواهد داد.

    در طراحی سیستم اعلام حریق انبار مواد شیمیایی از دو کاشف حریق دودی و حرارتی استفاده شده است به طریقی که حداقل در هر محدوده از دو نوع کاشف استفاده شده باشد.

    مشخصات ارتفاع- فاصله مجاز- حداکثر مساحت حفاظتی کاشفهای بکار گرفته شده در جدول زیر داده شده است:

منبع: (ISP-E-SF-260)

مشخصات نصب                                          نوع کاشف	حرارت در اماکن بسته یا سقف	دودی
حداکثر مساحت حفاظتی هر کاشف m2	37	50
فاصله مجاز از یکدیگر m	9	10
فاصله مجاز از دیوارها m	4.5	5
ارتفاع مجاز m	8.5-5.5	7.5

مشخصات انبار مواد شیمیایی

طول m	عرضm	نوع محیط	نوع حریق	نوع سقف	ارتفاع m
36	24	تقریبا تمیز	گروه 13	صاف	7

با توجه به مساحت انبار و حداکثر مساحت حفاظتی هر کاشف می تواند تعداد کاشفهای دودی و حرارتی مورد نیاز را به دست آورد.

تعداد کاشف دودی مورد نیاز = 864/50=17

تعداد کاشف حرارتی مورد نیاز=864/37=23

نحوه قرار گیری کاشفها در سقف انبار

مشخصات نصب نوع کاشف	فاصله از یکدیگر m در عرض                      در طول		فاصله از دیوارها m در عرض                    در طول
حرارتی	6	6	3	3
دودی	8	6	4	3
تعداد 5=zone			کابل یا سیم دو رشته ای= 250 متر

نکته مهم در طراحی سیستم اعلام حریق اتوماتیک، مسئله زون بندی است. سیستم های مختلفی جهت زون بندی وجود دارد که عبارتند از:

1-     سیستم کشف و اعلان معمولی

2-     سیستم کشف و اعلام آدرس دهی

3-     سیستم کشف و اعلام آدرس دهی آنالوگ

4-     سیستم کشف و اعلام رادیو فرکانس

   در نوع اول این سیستم ها یعنی سیستم معمولی کشف حریق بر اساس zone است و هر زون می تواند حداکثر 20 کاشف حریق داشته باشد و به ما نمی گوید که دقیقا کدام دتکتور دچار حریق شده است.

    در نوع دوم مرکز کنترل بر اساس zone عمل نمی کند بلکه بر اساس دتکتور عمل می کند آدرس و محل دقیق دتکتور پیان دهنده را نشان می دهد.

    نوع سوم: با این تفاوت که کنترل پانل وضعیت موجود را همیشه گزارش می دهد و در صورت بروز حریق نحوه اعلام خطر تغییر می کند.

    نوع چهارم: دارای یک منبع انرژی هستند که امواج را می فرستد و مرکز کنترل امواج را دریافت     می کند و احتیاجی به سیم کشی نمی باشد.

در سیستم طراحی از زون بندی استفاده شده است.

اعلام حریق:

   تجهیزات فوق الذکر وسایلی هستند که بطور اتوماتیک و در نبود پرسنل در محل آتش سوزی عمل می کنند ولی در برخی موارد و شرایط حضور انسان نیز می تواند به کشف حریق کمک کند برای این منظور در مکانهای مختلف کارگاه و کارخانجات و سازمانهای بزرگ وسایلی در دسترس گذاشته اند که از طریق آن شخص بتواند وقوع حریق یا خطر را اعلام نماید.

     در سیستم های پیشرفته و مطمئن معمولا چنان پیش بینی می گردد که اعلان حریق از طریق دتکتورها و بطور دستی روی Fiye alarm push button و همچنین عملکرد سیستم های اطفاء حریق چه به صورت اتوماتیک و یا دستی روی تابلوهای کنترل محلی و اصلی و همچنین از طریق آژیر و فلاش لامپ در منطقه آتش سوزی نشان داده می شود.

اداره آتش نشانی:

    نتایج بررسی آماری منتشره از کشورهای مختلف نشان می دهد که 80% آتش سوزی ها قابل پیشگیری هستند چنانچه علاج واقعه قبل از وقوع پیش بینی شود. اداره آتش نشانی به منظور پیشگیری  و ایمن سازی محیط کار در سالن های تولیدی، انبارها، مکانهای خاص و آسیب پذیر شرکت اقدام به نصب خاموش کننده های مختلف و همچنین نصب جعبه های آب آتش نشانی جهت بالا بردن قدرت دفاعی نموده است تا در زمان آتش سوزی، پرسنل عملیاتی بتواند حریق را در لحظات اولیه خاموش کند.

    پرسنل شرکت آموزشهای مقدماتی آتش نشانی و طرز بکار بردن خاموش کننده ها را با هماهنگی مدیریت آموزش و توسط اداره آتش نشانی گذرانده اند. که این مهم همچنان تا آموزش کلیه پرسنل استمرار خواهد داشت و همچنین جهت آمادگی تجهیزات و خاموش کننده های نصب شده در مکانهای مختلف شرکت، بازدیدهای دوره ای انجام می شود و لوازم و تجهیزات همواره مورد بازدید قرار گرفته و نواقص بوجود آمده مستمرا برطرف می شوند.

   گشت دوره ای از مکانهای حساس و همچنین استقرار نیرو در محل های حیاتی همواره برقرار می باشد.

اصول ایمنی مورد نیاز جهت پیشگیری از حریق:

   به نظر کارشناسان اطفاء حریق هر جا که مواد سوختنی موجود باشد احتمال آتش سوزی نیز موجود است. منابع مختلف حرارتی و آتش زا مثل جوشکاری- برش کاری – آتشهای روباز- سیگار وسایل گرمایشی مثل هیتر – بخاری و لوازم الکتریکی معیوب و تاسیسات ناقص و غیر ایمن آن در کنار هوای محیط اطراف، مثلث آتش را تشکیل می دهند.

     آتش سوزی های بزرگ و مهیبی در کارگاهها و کارخانجات بوقوع پیوسته است که 80 در صد آنها برای اولین بار اتفاق افتاده بود و در نتیجه آن اموال و سرمایه ها و جان افراد زیادی طعمه حریق شده است بنابراین به منظور پیشگیری از بوجود آمدن حریق رعایت مقررات و استاندارد های حفاظت از حریق امری واجب و ضروری می باشد که در اینجا به ذکر چند نکته مهم از آنها پرداخته می شود:

جمع آوری ضایعات و دفع آنها:

   پاکسازی و جمع آوری ضایعات و رعایت اصول ایمنی در محیطی کاری از موارد مهم در پیشگیری از حوادث بویژه خطرات آتش سوزی نقش بسیار مهمی دارد. مانند پارچه های آغشته به روغن تکه های چوب و کاغذ از جعبه های بسته بندی در محل نصب تجهیزات و در محوطه انبار های بجای می نماند اصولا این گونه مواد باید طبق یک برنامه منظوم بطور مرتب جمع آوری شده و در محلی بنام انبار ضایعات نگهداری شود. و پس از تصمیم گیری نسبت به فروش- دفن و یا سوزاندن آنها اقدام نمود.

نگهداری مواد قابل اشتعال:

   نگهداری و انبار کردن این نوع مواد بایستی مجزا بوده و کلیه اصول ایمنی و حفاظت در آن بکار رفته باشد مایعات قابل اشتعال در ظروف در بسته و محکم نگهداری می شود باید توجه داشت که ظروف خالی این مواد نیز خطرناک است زیرا پیوسته در داخل آن بخارات سوختنی باقی می ماند که استفاده و تعمیرات آنها توام با خطر انفجار می باشد.

نکاتی که در انبار داری این مواد باید رعایت شود عبارتند از :

1-     ساختمان انبار بایستی از مواد و مصالح نسوز باشد.

2-     راههای ارتباطی در اطراف انبار ایجاد شده و همیشه باز نگه داشته شود.

3-     تاسیسات الکتریکی که دراین گونه انبارها نصب می گردد از نوع ضد جرقه هستند.

4-     برای بیرون راندن حرارت و گازها و بخارات بطور طبیعی و در صورت ناکافی بودن از طریق نصب فن فضای انبار تهویه می گردد.

5-     به تعداد کافی کپسولهای خاموش کننده در محل مناسب نصب می گردد.

6-     با نصب تابلوهای هشدار دهنده از کشیدن سیگار جلوگیری شود.

7-     در صورت نیاز به گرمایش تنها از طریق هواساز یا وسیله دیگر که شعله نداشته باشد امکان داشته باشد.

تاسیسات الکتریکی

   عبور جریان برق از هادی و دیگر وسایل الکتریکی تولید حرارت می کند و در صورتیکه مقدار حرارت از حد خود تجاوز کند موجب آتش سوزی می شود بدین صورت که پس از گذشت زمان سیم داغ          می شود، گرمای بیش از حد موجب از بین رفتن عایق سیم و ذوب شدن آن می شود و در نهایت آتش می گیرد.

    در بیشتر مواقع اتصالات مثل تابلوهای الکتریکی و تجهیزات برقی موجب می شود که عبور جریان بصورت پرتاپ الکتریکی و در نتیجه گرم و داغ شدن محل اتصال بشود. استفاده از سیم  نازک با مقاومت بالا در برابر جریان برق نیز موجب گرم شدن کابل و نیزاز بین رفتن عایق آن می شود. گاهی اوقات بدلیل مصرف زیاد ناآگاهانه از سیم کلفت به جای آنها استفاده می شود که در صورت بروز اشکال و اتصال در وسایل الکتریکی چون سیستم حفاظت حذف شده است ممکن است موجب آتش سوزی شود.

    در محلهاییکه مخلوط هوا- بخار در محدوده اشتعال یا انفجار قرار دارد قوس الکتریکی یا جرقه الکتریکی ناشی از آرک (ARC) در اتصالات ضعیف و ناقص یا موتور های الکتریکی و کلید ها موجب آتش سوزی و انفجار می گردد.

    برخی وسایل الکتریکی که در داخل مخزن های روغن قرار دارد در اثر وجود ناخالصی ها در معرض آتش سوزی قرار می گیرد.

طرح ایمن جهت پیشگیری و مبارزه با حریق

  بطور کلی جهت پیشگیری  و مبارزه با آتش سوزی سه مورد را بشرح زیر باید مد نظر داشت:

1-     رعایت اصول ایمنی در نگهداری حمل و جابجایی و کاربرد مواد سوختنی

2-     تهیه وسایل و تجهیزات و مواد اطفاء حریق و نگهداری و استفاده از آنها

3-     تشکیل واحد حفاظت و ایمنی و آتش نشانی و آموزش و تمرین آنان

    از سه مورد بالا مورد های 1 و 2 تقریبا به تفصیل قبلا صحبت گردیده است ولی ذکر نکات زیر مهم است:

 وسایل و لوازم اطفاء حریق مورد نیاز برای نقاط مختلف کارگاه بایستی توسط افراد متخصص و کار آزموده ایمنی و آتش نشانی برآورد شود که این کار بر اساس نوع کارگاهها و فعالیت آنها – مواد موجود  در آنها و تاسیسات مربوطه و شناسایی خطرات و نوع طبقه آتش سوزیها بدست می آید. در یک طرح جامع و پیشگیرانه ایمنی باید بهترین یا آسانترین و اقتصادی ترین راه را انتخاب کرد و برای رسیدن به این منظور باید:

1-     نوع تعداد و اندازه تجهیزات آتش نشانی متناسب با مقدار و نوع آتش سوزی احتمالی برآورد شود.

2-     وسایل آتش نشانی باید در مکانهای مناسب و قابل دسترسی گذاشته شود.

3-     وسایل مذکور باید به صورت منظم بازدید شده و کارت بازرسی و کنترل داشته باشد.

4-     پس از استفاده از وسایل آتش نشانی بلافاصله نسبت به شارژ آماده سازی آنها اقدام کرد.

5-     کلیه مدارک مربوط به مشخصات تجهیزات آتش نشانی در دفتر مخصوص موجود در واحد ایمنی نگهداری شود.

شناسنامه کپسول اطفاء حریق

یک عدد کپسول........................ به وزن........................ کیلوگرم، سال ساخت ............................

به شماره اموال ...................... محصول شرکت................... در محل................... مستقر گردید.

	ردیف		نوع کپسول	تحویل گیرنده	محل استقرار	تاریخ شارژ		قابل استفاده	غیر قابل استفاده	در حال شارژ	توضیحات
	1
	2
	3
	4
	5
	6
	7
	8
	9
	10
	11
	12
	13
	14
	15
	16
		تاریخ خرید:					محل امضاء: مسئول ایمنی
تاریخ آتش سوزی و ساعت آن:                       محل حریق:                        ساعت مهار حریق: نام اطلاع دهنده:                         حاضرین در محل حریق: وسایل مصرفی در اطفاء حریق:                      شرایط جوی محیط:
شرح آتش سوزی:
علت آتش سوزی: تلفات و خسارات وارده:
پیشنهادات:
نام تنظیم کننده گزارش:                        سمت:                       محل امضاء: محل امضاء سرپرست:                                 محل امضاء مسئول ایمنی:

علائم ایمنی حریق و ضرورت کاربرد آنها

    علائم ایمنی حریق در صنایع از جایگاه و اهمیت بسزایی برخوردار هستند. عدم وجود این علائم          می تواند بسیار مخاطره آمیز و گاه فاجعه آمیز باشد. این علائم که در اشکال هندسی متفاوت طراحی گردیده می تواند شامل علائم ممنوعیت، هشداری، فرمانی، نمایشگر تجهیزات آتش نشانی و نمایش وضعیت ایمنی باشد.

بخش 3-1 استاندارد  BS-5499 شاخص های گوناگون علائم حریق را تشریح می نماید.

    ضروری است این علائم به طرز مناسب وکافی در تاسیسات خصوصا در بخش هایی که حساس و خطرناک می باشند به تعداد کافی و در محل مناسب نصب گردند. این علائم خصوصاً در شرایط اضطرار که کارکنان در حالت اضطراب و استرس فراوان هستند و اکثراً دچار سردرگمی می شوند راهنمای بسیار خوبی خواهند بود . نمایش راههای خروجی اضطراری وفرار با قابلیت نمایش از دوطرف ودر ابعادی که از مسافت دور قابل رویت باشد در خروج موفق کارکنان از مهلکه حریق بسیار کار ساز می باشد. نصب این علائم به صورت شبرنگ کمک زیادی به افراد در هنگام تاریکی ویا قطع برق مینماید.

    در استاندارد های مرتبط با علائم ایمنی حریق ، علائم هشداری به شکل مثلث ، علائم فرمانی به شکل دایره وعلائم نمایشگر تجهیزات آتش نشانی ونمایش وضعیت ایمنی به شکل مربع یامستطیل ارائه               می گردد.

بواسطه استاندارد و یکسان بودن این علائم بین المللی،کلیه افرادی که در تاسیسات به عنوان شاغل ،بازدید کننده و.....اعم از داخلی خارجی تردد می نمایند بدون هیچگونه مشکلی می توانند علائم را مشاهده و به ماهیت آن و پی ببرند. تعیین محل دقیق نصب علائم ، بازبینی دوره ای ، موجود بودن آنها در محل وشناسائی علائمی که به دلائل مختلف از دامنه دید کار کنان در سایت خارج گردیده باشدودستور به انتقال آنها به محل مناسب، یکی از وظایف مهم مسئو لین ایمنی می باشد.

*برداشت از نوشته های اقای حاجی عباسی از وبلاگ ایشان*